Alpe-onderzoeker in de spotlight: Valerie Wiersma

Galectine-9: nieuwe behandeling voor leukemie?

Op de dag van het interview meldt onderzoeker Valerie Wiersma zich met een grote pleister op haar elleboog. Souvenir van een fietsongeluk eerder die ochtend. Het onderzoek waarover ze vertelt, wordt mogelijk gemaakt door de deelnemers van Alpe d’HuZes. Maar het lijkt er niet op dat ze haar ongeluk overbrengt op de fietsers die in Frankrijk geld voor kankeronderzoek ophalen: “Ik ben nu een jaar bezig met dit onderzoek en we zijn op de goede weg!”

In het Hematologie-laboratorium van het UMC Groningen doet Wiersma onderzoek naar een eiwit dat galectine-9 heet. “Dat is een eiwit dat het lichaam zelf aanmaakt. We hebben het allemaal. Het speelt een rol bij het immuunsysteem en bij celadhesie. Dat laatste is belangrijk bij uitzaaien van tumorcellen. In mijn promotieonderzoek begon ik met het galectine-9 werk met het idee dat het mogelijk celadhesie van kankercellen kon remmen. Maar toen we galectine-9 aan de kankercellen toevoegden, gingen ze binnen een paar uur dood. Die cellen kregen allemaal flinke gaten. We hadden niet verwacht dat het zó goed zou werken. Galectine-9 werd dan ook meteen mijn favoriete eiwit!”

Mogelijkheden voor leukemie

“Het zag er allemaal mooi uit, maar de grote vraag is natuurlijk of we het ook kunnen toepassen bij patiënten. En welke patiënten er dan het meeste baat bij hebben”, vervolgt Wiersma. “We ontdekten dat galectine-9 kankercellen doodt door het proces van autofagie te remmen. Dat is een proces dat de cel nodig heeft om te overleven. Vooral in tijden van stress. Uit literatuuronderzoek bleek dat leukemiecellen die de standaardbehandeling overleven, vaak een hogere mate van autofagie hebben. Wij denken daarom dat het remmen van autofagie met galectine-9 een veelbelovende methode is om de behandeling van leukemie te verbeteren.”

In dit project wil de jonge onderzoeker de opgedane kennis uitbouwen. “We weten namelijk ook nog veel niet. We weten dat galectine-9 bindt aan de cel, de cel in gaat, daar ophoopt en vervolgens celdood induceert. Maar we hebben geen idee waar het nou precies aan bindt. Dat wil ik uitzoeken. We hebben hier een grote biobank met bloedcellen van leukemiepatiënten waarmee we onderzoek doen.”

Als onderzoeker maak je lange dagen, maar ik vind het enorm leuk om te doen!

Voor wie zich afvraagt of het niet gewoon mogelijk is om kankercellen te bombarderen met galectine-9 heeft Wiersma slecht nieuws: “Het heeft een heftige werking op het immuunsysteem. Dat is een bijeffect dat we graag vermijden voor patiënten. Bij patiënten met leukemie is het echter mogelijk om dit probleem te omzeilen. Wanneer zij een beenmergtransplantatie krijgen, is het immuunsysteem in feite weg, waardoor ze geen last hebben van de effecten op het immuunsysteem. Maar voor toepassing van galectine-9 bij andere tumortypen moet echt nog een oplossing worden gevonden voor dit probleem. Daar zijn wij dan ook naar op zoek. We willen begrijpen hoe en waar galectine-9 aan kankercellen bindt en wat het precies met de cellen doet. Als we dat weten, kunnen we in het laboratorium iets namaken dat wél dat kankerdodende aspect heeft, maar niét dat heftige effect op het immuunsysteem.”

Lange, mooie dagen

Dankzij de financiering uit het Alpe d’HuZes/KWF-fonds, kan Wiersma in de laatste jaren van het project een analist aanstellen, zodat ze samen vol de ingezette richting in kunnen gaan. Tot die tijd doet ze nog veel experimenten zelf, tot haar grote plezier. “Als onderzoeker maak je lange dagen, maar ik vind het enorm leuk om te doen! Niet alleen het onderzoeken is mooi, maar ook het uitwerken van de data en daarover publiceren zodat je kunt vertellen wat je hebt gedaan en wat eruit kwam. Ik hoop dit nog vele jaren te doen!”