CART-T (Pacman) studie

Het doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van CAR-T-therapie (immuuntherapie met levende afweercellen) voor leukemie en lymfeklierkanker bij kinderen. Immunotherapie is misschien wel de grootste doorbraak in de behandeling van kanker van het afgelopen decennium. Deze behandeling richt zich niet op de tumor, maar op het afweersysteem van de patiënt. En wel zodanig dat afweercellen van de patiënt in staat worden gesteld om kankercellen te herkennen én aan te vallen. Na jarenlang fundamenteel onderzoek zien we nu succesvolle toepassingen bij o.a. uitgezaaide melanomen en longkanker. Patiënten die eigenlijk al opgegeven waren kregen met immunotherapie plots een nieuwe kans: bij grote groepen patiënten bleef de ziekte jarenlang goed onder controle, of verdween de tumor zelfs volledig.

Het is niet voor niets dat de grondleggers van immunotherapie bij kanker in 2018 voor hun pionierswerk werden beloond met de Nobelprijs voor Geneeskunde. Wereldwijd werken nu vele onderzoekers aan bredere toepassing van immunotherapie. Ook voor kinderkanker, waar wegens gebrek aan kennis en patiëntenstudies momenteel nog maar weinig van deze doorbraak gebruik gemaakt kan worden. Maar daar kan snel verandering in komen. 

Hoe wordt dit onderzoek uitgevoerd?

In dit project gaan onderzoekers de reeds bestaande CAR-T celtherapie verder ontwikkelen voor kinderen met leukemie en lymfeklierkanker. Met jaarlijks 220 nieuwe gevallen zijn dat opgeteld de meest voorkomende vormen van kinderkanker. CAR-T cellen (chimere antistof T-cellen) zijn gemodificeerde T-cellen. T-cellen zijn witte bloedcellen met een eigen ‘geheugen’: wanneer ze tijdens een infectie met een bepaalde ziekteverwekker kennis hebben gemaakt, zetten ze receptoren (een soort antennes) op hun celoppervlak waarmee ze bij een eerstvolgende ontmoeting de ziekteverwekker snel kunnen herkennen en efficiënt opruimen. De immuniteit doorvaccinaties maakt gebruik van dit principe. Ook CAR-T celtherapie is gebaseerd op dit concept. 

Bij CAR-T celtherapie worden in het laboratorium T-cellen uit het bloed van patiënten gezuiverd. Met moderne genetische technieken plaatsen onderzoekers op deze cellen vervolgens een artificieel aangemaakte receptor: dat is een antenne die het mogelijk maakt om heel specifiek de kankercellen van deze patiënt te herkennen. De gemodificeerde CAR-T cellen worden vervolgens vermeerderd en via een infuus teruggegeven aan de patiënt. Die nu een eigen leger aan afweercellen tot z’n beschikking heeft die maar één doel voor ogen hebben: de tumor opsporen en vernietigen.

In de eerste fase van het klinisch onderzoek zullen de veiligheid, meest geschikte dosering en de eerste effectiviteit van de geproduceerde CAR-T cellen worden bepaald. In de tweede fase worden 38 kinderen en adolescenten met leukemie of lymfeklierkanker met CAR-T therapie behandeld, om de effectiviteit te beoordelen.

Wat levert dit onderzoek op?

Met dit onderzoek willen de onderzoekers aantonen dat voor kinderen met B-cel leukemie of B-cel lymfoom deze nieuwe vorm van CAR-T therapie een effectieve behandeling is. 
Daarnaast wordt in deze studie bekeken of deze productie methode efficiënter en goedkoper is dan de commercieel verkrijgbare therapieën. De infrastructuur die in dit project wordt neergezet - samen met de apotheek, de Celtherapie faciliteit en het UMC Utrecht - zal een basis zijn voor toekomstige studies. Dit onderzoek geeft de ontwikkeling van immunotherapie in het Prinses Maxima Centrum een boost om kinderen met kanker, die geen of een zeer lage genezingskans hebben, een kans op genezing te geven.