De VENUS studie: met een ziektemerkertest naar een betere (meer gerichte) behandeling voor vrouwen met voorstadia van vulvakanker

Probleem:
Vulvakanker (schaamlipkanker) is een zeldzaam kankertype dat ook in Nederland steeds vaker voorkomt. Momenteel krijgen jaarlijks ruim 450 vrouwen vulvakanker. Er bestaan 2 routes die tot kanker leiden: 1) de humaan papillomavirus (HPV)-route waarbij een infectie met HPV kan leiden tot high-grade squamous intraepithelial lesion (HSIL), het HPV-gerelateerde voorstadium van kanker en 2) de HPV-onafhankelijke route waarbij meestal lichen sclerosus (LS) aanwezig is (een chronische ontstekingsziekte van de huid die voornamelijk in de schaamstreek bij vrouwen voorkomt). LS kan leiden tot het HPV-onafhankelijke voorstadium van kanker, dat differentiated vulvar intraepithelial neoplasia (dVIN) wordt genoemd. Het kankerrisico bij vrouwen met HSIL is, mede door de vele behandelingen en controles, relatief laag (10%). De behandeling van HSIL bestaat meestal uit het chirugische verwijderen van de afwijking of uit een behandeling met imiquimod crème (een middel dat de groei van cellen remt en de afweer in de huid verbeterd). Deze behandelingen zijn zeer belastend en (meerdere) chirurgische ingrepen kunnen zeer verminkend zijn. Het succes van de diverse behandelingen is niet goed te voorspellen waarbij in de loop van de tijd opnieuw afwijkingen kunnen ontstaan (tot 50%). Hoewel HSIL vaker wordt vastgesteld dan dVIN, ontstaan de meeste gevallen van vulvakanker via de HPV-onafhankelijke route (75-85%). Bovendien hebben vrouwen met dVIN een zeer hoog kankerrisico (60%). Daarom worden dVIN afwijkingen meestal chirurgisch verwijderd. Net als vulvakanker, neemt het aantal vrouwen met HSIL en dVIN toe. Als een ziektemerkertest het kankerrisico en het succes op de behandeling beter kan voorspellen, zou dit resulteren in een betere (meer gerichte) keuze van behandeling van vrouwen met voorstadia van vulvakanker.   

Oplossing
Aangezien veel vrouwen met vulva aandoeningen geen kanker zullen krijgen, is een test die dit kankerrisico en het succes op de betreffende behandeling kan voorspellen zeer waardevol. In de eerste fase van dit onderzoek (KWF10832) hebben we een ziektemerkertest ontwikkeld die het risico op het ontstaan van kanker kan voorspellen. Deze test, gebaseerd op veranderingen in weefsel, werkt goed als kankervoorspeller bij zowel HSIL als dVIN. Als volgende stap willen we de waarde van deze test onderzoeken in de VENUS studie, een prospectieve studie waarbij vrouwen worden geïncludeerd waarbij HSIL of dVIN is vastgesteld. Deze studie is opgezet en uitgerold tijdens de eerste fase van dit onderzoek (KWF10832) en er zijn inmiddels 12 gespecialiseerde centra, verspreid over heel Nederland, betrokken bij deze studie. Op dit moment zijn reeds 70 vrouwen met HSIL en dVIN geïncludeerd in de VENUS studie. In de VENUS studie kunnen we toetsen wat de waarde is van de ziektemerkertest als voorspeller voor het kankerrisico en het succes van de ingestelde behandeling.
Ziektemerkertesten geven extra informatie over voorstadia van kanker zodat de voorstadia met een hoog kankerrisico beter opgespoord kunnen worden en vulvakanker kan worden voorkomen. Deze test draagt bij aan het instellen van een betere individuele behandeling.

Doel van de studie
Het doel is om de voorspellende waarde van de recent ontwikkelde ziektemerkertest als voorspeller van kankerrisico, te onderzoeken in relatie tot het klinisch beloop en type behandeling in een prospectieve studie van vrouwen bij wie HSIL of dVIN is vastgesteld (de VENUS-studie).

Onderzoeksopzet
In samenwerking met 12 gespecialiseerde centra is de Vulvaire intra-Epitheliale Neoplasie in sitU Studie (VENUS) opgezet. In totaal zullen 250 vrouwen met HSIL of dVIN worden geïncludeerd waarbij, met toestemming van de deelneemsters, prospectief gegevens worden verzameld. De gegevens die o.a. worden verzameld zijn de klinische presentatie, de ingestelde behandeling en het beloop van de ziekte (wel of geen genezing). Het restmateriaal van de weefsels welke zijn afgenomen tijdens de reguliere diagnostiek zal worden onderzocht middels de ontwikkelde ziektemerkertest en de uitslagen zullen worden gerelateerd aan de klinische gegevens. De opzet van deze studie in 12 centra is tijdrovend en heeft plaatsgevonden tijdens een door KWF gefinancierd onderzoeksproject (KWF10832) en loopt af in 2022. Bij aanvullende financiering middels dit project is de verwachting dat we in 2025 het benodigde aantal van ten minste 250 deelneemsters hebben bereikt zodat onze onderzoeksvragen kunnen worden beantwoord.

Verwachte uitkomsten en relevantie
Wij verwachten dat dit onderzoek laat zien dat de ziektemerkertest kan bijdragen aan het vaststellen van het individuele kankerrisico bij vrouwen met HSIL of dVIN. Deze informatie helpt de behandelaar om per vrouw de meest geschikte behandeling voor te stellen. Het hebben van een voorstadium van vulvakanker en de langdurige en herhaalde behandelingen die met deze ziekte gepaard gaan geven veel lichamelijke en psychologische ongemakken met als gevolg een verminderde kwaliteit van leven. Een ziektemerkertest die het kankerrisico kan voorspellen is een belangrijke stap voorwaarts voor patiënten en hun behandelaars. Indien er sprake is van een verhoogd risico, oftewel een positieve test, dan kan een zodanige behandeling en frequentie van controle bezoeken worden ingesteld dat kanker kan worden voorkomen. Indien er geen verhoogd risico is, oftewel een negatieve test, dan kan worden gekozen voor een minder ingrijpende behandeling of minder vaak controle bezoeken. De angst voor kankerontwikkeling kan dan bespaard blijven. De te verwachte uitkomsten van dit onderzoeksproject sluiten goed aan bij de missies van het KWF: preventie van kanker door tijdige en patiënt gerichte behandeling van voorstadia van kanker waardoor een betere kwaliteit van leven. HSIL, dVIN en vulvakanker zijn zeldzaam en dit is een speerpunt van KWF.

Vervolgstappen
De belangrijkste uitkomsten van de eerste fase van het onderzoek (KWF10832) zullen binnenkort worden gepubliceerd in internationale vaktijdschriften en eind 2022 zal deze fase van het onderzoek worden afgerond. De projectleiders hebben een uitgebreid (inter)nationaal netwerk aan contacten met pathologen en gynaecologen evenals met bedrijven die implementatie van een test kunnen realiseren. In samenwerking met onze klinische partners kan de waarde van de ziektemerkertest ook worden onderzocht bij patiënten met LS of andere vulva-afwijkingen. Een andere doelgroep zijn patiënten met vulvakanker. Bij deze patiënten komen rondom het gebied dat aangedaan is door kanker vaak aanliggende LS of andere afwijkingen voor en de ziektemerkertest kan informatie geven of deze afwijkingen eveneens een hoog kankerrisico hebben. Met deze informatie kan de behandeling en nacontrole van deze groep patiënten verbeterd worden. De patiëntenorganisaties zullen op de hoogte gehouden worden van de genomen vervolgstappen.