Implementatie van navigatiebronchoscopie in Nederland

A.     Achtergrond en probleemstelling
Longkanker is een veel voorkomende en zeer dodelijke ziekte die vaak pas in een laat stadium wordt ontdekt. In een laat stadium zijn de behandelmogelijkheden beperkt. Om longkanker beter te kunnen genezen of het leven van patiënten te verlengen, dient de ziekte in een vroeg stadium te worden opgespoord. Longkanker begint als een kleine verdachte plek in de long, deze kan per toeval worden gevonden op een röntgenfoto of CT-scan die voor een longklacht of een andere klacht werd gemaakt.

Om vast te stellen of een verdachte plek in de long kanker is, moet een stukje weefsel worden verzameld en door de patholoog worden onderzocht. Momenteel is een punctie door de borstkaswand vanaf de buitenkant (CT-geleide punctie) de standaard methode om weefsel uit de long te verzamelen. Hierbij komen vaak complicaties zoals een klaplong of bloeding voor. Ook zijn niet alle locaties van verdachte plekken in de longen geschikt voor deze benadering van buitenaf en kunnen mensen met kwalitatief slechte longen een CT-geleide punctie niet ondergaan. Er is dus behoefte aan een betrouwbare en veilige methode om op een minimaal ingrijpende manier weefsel van verdachte longplekken te verzamelen.

B.     Onderzoeksrichting/voorgestelde oplossing
Een navigatiebronchoscopie is een procedure onder narcose waarbij de longarts een flexibel slangetje met camera (bronchoscoop) via de mond in de luchtwegen brengt. Vervolgens wordt gebruik gemaakt van verschillende soorten beeldvorming tijdens de ingreep. Röntgenfoto’s, CT-scans en andere technologische hulpmiddelen helpen te navigeren naar de verdachte plek om daar weefsel af te nemen. Navigatiebronchoscopie maakt het mogelijk om van kleine verdachte plekken weefsel te verzamelen, en om weefsel te verzamelen van verdachte plekken in de long die met andere methoden niet bereikbaar zijn. Voorheen werd bij de onmogelijkheid om een diagnose te stellen gekozen om de verdachte plek “blind” te behandelen met een operatie of bestraling, of er werd besloten om niets te doen en de verdachte plek te vervolgen. Doordat met navigatiebronchoscopie in een zeer groot deel van de gevallen een diagnose kan worden gesteld of uitgesloten, worden onnodig “blind” behandelen of onterecht afwachten voorkomen.
 
Het doel van dit implementatieproject is om navigatiebronchoscopie beschikbaar te maken voor alle patiënten in Nederland met verdachte plekken in de long. Dit willen we doen door in zes tot tien ziekenhuizen, verspreid door het land, nieuwe teams op te leiden om navigatiebronchoscopie uit te gaan voeren.

C.     Relevantie
Navigatiebronchoscopie is ontwikkeld in het Radboudumc ziekenhuis in Nijmegen. Op dit moment is dat ook het enige ziekenhuis waar de ingreep wordt uitgevoerd. Navigatiebronchoscopie is beter voor de individuele patiëntuitkomsten, maar is ook voor de gezondheidszorg als geheel kosteneffectief. Het vroegtijdig opsporen van longkanker middels navigatiebronchoscopie maakt de zorg dus op de lange termijn goedkoper terwijl het tegelijkertijd voor toegevoegde gezonde levensjaren of zelfs genezing voor patiënten kan zorgen. Het Zorginstituut Nederland heeft dan ook besloten dat navigatiebronchoscopie vanaf 2024 wordt opgenomen in de basisverzekering.

Het implementeren van navigatiebronchoscopie in Nederland is belangrijk omdat de vraag naar de ingreep nu al groter is dan het Radboudumc als enige centrum kan dragen. Er worden steeds vaker per toeval verdachte plekken gevonden die nadere analyse nodig hebben, en dit aantal zal toenemen wanneer er in de toekomst een bevolkingsonderzoek naar longkanker wordt ingevoerd.

Alle patiënten in Nederland met verdachte plekken in de longen zijn gebaat bij deze implementatie zodat ze eerder, betrouwbaarder en veiliger gediagnosticeerd kunnen worden. Dit leidt in het geval van een kankerdiagnose tot eerdere start van behandeling, meer behandelingsopties en kortere periodes van onzekerheid over de diagnose. Daarmee wordt de overleving en kwaliteit van leven van longkankerpatiënten verbeterd. In het geval dat een verdachte plek in de long geen longkanker is, leidt het implementeren van navigatiebronchoscopie tot snellere geruststelling en het voorkomen van onzekerheid over de diagnose.

D.     Onderzoeksvragen

• Wat is de beste opzet voor een trainingsprogramma om navigatiebronchoscopie aan nieuwe teams aan te leren?
• Wat zijn (lokale) belemmerende en bevorderende factoren om navigatiebronchoscopie in nieuwe centra te implementeren?
• Hoe kunnen we de kwaliteit en de diagnostische opbrengst van navigatiebronchoscopie handhaven en verbeteren, zowel in bestaande als in nieuwe centra?
• Hoe kunnen we van dit implementatieproces leren, zodat toekomstige implementaties van (soortgelijke) innovaties verbeterd kunnen worden?

E.      Onderzoeksopzet
Om een navigatiebronchoscopie aan te leren zijn kennis en vaardigheden nodig. Hiervoor wordt in dit implementatieproject een trainingsprogramma opgesteld om in nieuwe centra longartsen en hun teams vaardig te maken in het uitvoeren van navigatiebronchoscopie. Daarnaast willen we blijven leren en innoveren met elkaar. Om dit te kunnen doen wordt een database opgezet waarmee de zorgkwaliteit inzichtelijk kunnen maken en wetenschappelijk onderzoek kunnen doen. Ook wordt een nieuwe multidisciplinaire overlegstructuur opgezet om van elkaar te kunnen leren en elkaars kwaliteit te kunnen controleren.

F.      Verwachte uitkomsten
Over 42 maanden, aan het einde van dit implementatietraject, wordt navigatiebronchoscopie in zes tot tien medische centra in Nederland uitgevoerd. Daarmee is navigatiebronchoscopie voor alle patiënten met verdachte plekken in de long dichtbij huis beschikbaar. Gedurende het implementatietraject richten we een multidisciplinair overleg voor navigatiebronchoscopie op, zodat de behandelcentra van elkaar kunnen leren en kunnen toezien dat de zorgkwaliteit hoog is. Om deze uitkomsten gestructureerd bij te houden wordt een database opgezet zodat per centrum en per patiëntkarakteristiek gekeken kan worden wat de zorgkwaliteit is.  

G.     Omschrijving stappen nodig om resultaat te implementeren
De resultaten van dit implementatietraject zullen al in het eerste jaar van het project bijdragen aan de zorgpraktijk. Er zijn al meerdere ziekenhuizen geïnteresseerd om navigatiebronchoscopie te gaan uitvoeren. Zodra teams van deze ziekenhuizen het trainingsprogramma met succes hebben doorlopen, kunnen patiënten in die centra navigatiebronchoscopie ondergaan.

Na dit implementatietraject van 42 maanden blijft de database en het multidisciplinaire overleg voor navigatiebronchoscopie bestaan. Het streven naar handhaving en verbetering van de kwaliteit van de ingreep gaat ook door na dit implementatietraject.