Wetenschapscommunicatie

Tips & Tricks

Vertellen over je onderzoek aan een leek is leuk (en belangrijk!), maar kan ook erg lastig zijn. Niet elk onderzoek leent zich even goed voor een perfecte pitch. En waar onderzoekers dagelijks omgaan met getallen in een voor hen volkomen heldere context (zoals risico's), kunnen zulke getallen voor de buitenstaander al gauw een heel eigen leven gaan leiden.  

Omdat geen onderzoek, medium of doelgroep hetzelfde is, is er niet een standaardwoordenboek waarmee je je onderzoek altijd succesvol vertaalt naar een algemeen publiek. Maar er zijn wel een aantal tips & tricks om in het achterhoofd te houden. 

1. Wat is je kernboodschap?

Waarom is jouw verhaal belangrijk voor 'de gewone man'? Bedenk voor jezelf welk punt je precies over wil brengen.

2. Van vraag naar antwoord

Probeer in een vraaggesprek (bijv. een radio-interview) de vraag te erkennen en maak van daaruit het bruggetje naar jouw boodschap. Zo houd je ook bij stekelige vragen de controle over het gesprek. 

3. Vermijd jargon

Denk goed aan je publiek. Het zijn niet allemaal wetenschappers, sommigen zijn zelf patiënt (wat voor gevoeligheid kan zorgen) of juist niet (waardoor ze niet altijd aan ervaringen kunnen relateren). Houd het simpel en duidelijk voor je doelgroep. Ga je een populair-wetenschappelijk artikel schrijven? Houd dan de regels voor B1-niveau in gedachten: dit is een taalniveau dat voor de overgrote meerderheid van de bevolking leesbaar is. (Zie blokje hiernaast.)

4. Houd cijfers simpel

Bij de meeste onderzoeken kom je niet onder cijfers uit. Probeer ze uit te leggen op een manier die begrijpelijk is en waar mensen aan kunnen relateren, als het kan met een voorbeeld.

Context is ook enorm belangrijk: een (hypothetisch) gen dat de kans op het krijgen van alvleesklierkanker met een factor 2 verhoogt kan als zeer bedreigend worden ervaren, maar is dat wel terecht gegeven de kleine gemiddelde kans?

5. Less is more

Wijd niet onnodig uit en zorg dat het publiek niet teveel raakt afgeleid van je kernboodschap. Dat is niet alleen goed voor de vorm (een korte tekst leest meestal prettiger dan een lange), maar ook praktisch: op televisie of radio kan het gebeuren dat je interview achteraf wordt ge-edit. Dat gaat makkelijker als je antwoorden op zichzelf staande 'soundbites' zijn.

6. Blijf up-to-date

Tijdens een interview kan het voorkomen dat de vragensteller je onderzoek in verband brengt met een actualiteit die op dat moment speelt. Je kunt je nooit op alles voorbereiden, maar probeer wel om op de hoogte te blijven van zaken die spelen in het onderzoeksveld of het nieuws.

7. Wees enthousiast...

Van de middelbare school zijn het vaak de lessen Geschiedenis die blijven hangen, omdat ze dikwijls worden verzorgd door leraren die over de 'gave van het verhaal' beschikken. Niet iedereen heeft die en dat is ook niet erg. Met enthousiasme kom je namelijk al een heel eind. Win je publiek voor je! Al is het maar omdat de radio-luisteraar je alleen hoort, maar niet ziet.  

8. ... maar wees ook eerlijk

Het is niet erg als je eens iets niet weet, of als de vraag net over een ander vakgebied gaat. Maar dat kun je beter direct aangeven dan dat je ter plekke een antwoord probeert te bedenken.

9. Vermeld KWF

Of het nou gaat om een artikel of een interview: noem ons en gebruik onze naam correct. Dus bijvoorbeeld niet het Kankerfonds, maar KWF Kankerbestrijding. KWF is een geliefd merk en een bekende naam. Dit vertaalt zich in donaties, waarmee we onderzoek kunnen financieren. Aan dat merk kun je bijdragen met je verhaal! 

Zie ook deze richtlijnen voor het vermelden van KWF in media-uitingen (een formeel onderdeel van de financieringsvoorwaarden.) 

10. Laat ons tijdig iets horen! 

Nieuws is vluchtig. Als je een mooi onderzoeksresultaat hebt geboekt, schroom dan niet om contact met ons op te nemen ([email protected]). Ook als je in de media verschijnt horen we het graag, zodat we onze achterban daarover kunnen informeren (Bijvoorbeeld een facebookbericht: 'Kijk vanavond allemaal naar...!')

Andersom kan het ook zijn dat we contact met jou opnemen, bijvoorbeeld omdat we zijn benaderd door een televisieprogramma dat 'iets met onderzoek' wil. Laat ons dan zo spoedig mogelijk weten of je beschikbaar bent, zodat we snel kunnen schakelen als dat niet zo is.