Onderzoeker van de week: Maud Plantinga
Afweer in actie tegen kinderleukemie
Tegenwoordig geneest 4 op de 5 kinderen met kanker. De genezingskans hangt wel sterk af van het type tumor. Zo zijn er leukemiesoorten die de neiging hebben om na de behandeling weer terug te keren. Als dat gebeurt, is de overlevingskans veel kleiner. Onderzoekers zijn daarom dag en nacht bezig om de kansen voor deze patiëntjes te verbeteren.
Zo ook dr. Maud Plantinga. In het UMC Utrecht doet ze onderzoek naar de interactie tussen de afweercellen van het immuunsysteem en de kwaadaardige leukemiecellen. "Wat ik hier doe is het ontwerpen van een vaccinatie voor kinderen met leukemie. Het blijkt dat celtherapie een goede kandidaat is om de behandeling verder te helpen.”
Dendritische cellen
De cellen waar de onderzoeker op doelt zijn dendritische cellen. “Dat zijn de cellen die je immuunsysteem aansturen. Ze zitten eigenlijk overal, maar met name waar je lichaam met ‘de buitenkant’ in aanraking komt. In je huid, darmen, longen… daar werpen ze als het ware een hengel uit: hun dendrieten, vandaar de naam. Alles wat aan die hengel blijft hangen geven ze door aan T-cellen. Dat zijn de cellen die ongewenste indringers kunnen vernietigen.”
Dendritische cellen sturen je immuunsysteem aan."
Plantinga werkt al jaren aan dendritische cellen, maar nu voor het eerst in kankeronderzoek. “Mijn promotieonderzoek ging over dendritische cellen en astma. Ik heb veel geleerd over de verschillende typen dendritische cellen die er zijn. Die kennis kan ik nu mooi toepassen in het kankeronderzoek. Daarbij is mijn belangrijkste vraag of er nou een specifiek type dendritische cel is dat je het beste kunt gebruiken.”
Afweer kwetsbaar na stamceltransplantatie
Even terug naar de rol van dendritische cellen bij leukemie. In theorie kan een dendritische cel dus zijn hengel uitgooien, leukemie ‘opvissen’ en de T-cel waarschuwen dat er leukemie in het lichaam zit. Toch?
Dat blijkt wat moeilijker in elkaar te zitten. “Bij kinderen met leukemie is een stamceltransplantatie het laatste redmiddel. Dan wordt het hele immuunsysteem als het ware weer opnieuw opgebouwd. Het probleem bij terugkerende leukemie, is dat er ergens verstopt in het lichaam nog een restje leukemiecellen zit dat weer uitgroeit tot nieuwe leukemie. Het immuunsysteem is nog in opbouw en kan daar niet adequaat op reageren. Terwijl het immuunsysteem in opbouw probeert te communiceren met de T-cellen om een afweerrespons te ontwikkelen, krijgt de tumor de tijd om door te groeien.”
De beste Formule 1-wagen maken
Plantinga probeert in haar onderzoek de beste dendritische cellen te vinden en die gericht tegen leukemie te trainen. Met als doel dat deze cellen het kwetsbare immuunsysteem te hulp kunnen schieten. “Het idee is dat als we de dendritische cellen geven in aanvulling op de stamceltransplantatie, de T-cellen gelijk in actie kunnen komen tegen de leukemie die nog ergens verstopt zit.”
Het vaccin is een aanvulling op de stamceltransplantatie, zodat de afweer op tijd in actie kan komen.
De strategie om dendritische cellen in te zetten voor deze patiëntengroep omvat meerdere studies. Er staat een (internationale) patiëntenstudie gepland, maar Plantinga richt zich in dit project op het laboratorium. “Met de kennis die ik heb van de verschillende soorten dendritische cellen, probeer ik te bekijken of we de optimale dendritische cel te pakken hebben. Met de huidige DNA-technieken kun je genetisch veel veranderingen maken. Ik kweek nu verschillende varianten van die dendritische cellen, zodat we die naast elkaar kunnen testen. Je kunt het een beetje vergelijken met Formule 1: je hebt een auto voor een jaar. Je weet nog niet of je met die auto eerste of laatste gaat worden. Maar tijdens dat jaar ga je al wel verder met bijvoorbeeld het ontwikkelen van lichtere banden, om te kijken of je een betere auto kunt maken.“
Het maken van de beste auto kost in dit geval een paar jaar, dat is de looptijd van dit onderzoek. “Het zou me heel gelukkig maken als er aan het eind van het project een geoptimaliseerd product is dat klaar is voor verdere tests bij patiënten.”
Bergop
Van auto’s is de link met fietsen snel gelegd; dit project is mogelijk dankzij deelnemers van Alpe d’HuZes. “Ik heb veel respect voor mensen die tot wel 6 keer de berg op fietsen. Ik zou zelf de lift nemen. Dat wil overigens niet zeggen dat ik zelf niet sportief ben, maar ik ben als mountainbiker meer van het van de berg af fietsen.”
